Rok kościelny

Rok Kościelny nie różni się od roku obliczeniowego ilością dni. Różni go filozofia przeżywania.
Nowy rok kościelny, liturgiczny rozpoczyna się od pierwszej niedzieli Adwentu, a kończy na sobocie trzydziestego czwartego tygodnia zwykłego. Rok liturgiczny obejmuje Adwent, okres Bożego Narodzenia, czas Wielkiego Postu i Okresu Wielkanocnego oraz najdłużej trwający okres zwykły Prze to, zawiera on całą historię odkupienia człowieka: począwszy od oczekiwania,  poprzez zwiastowanie, nadejście, działalność, śmierć, powrót i, na koniec, nowe życie.
Różne okresy roku liturgicznego, zgodnie z tradycją, Kościół obchodzi przez pouczenia, modlitwy, uczynki pokutne i dzieła miłosierdzia.  Na nas katolików, nasza wiara nakłada szczególne obowiązki. Daje temu wyraz Kościół w swoich dokumentach. Osobliwie, zostało to zaakcentowane w Objaśnieniu Kongregacji Nauki Wiary „DOMINUS IESUS” z dnia 6-go sierpnia 2000 r. Podstawową jednostką roku kościelnego jest dzień liturgiczny.

  • Każdy dzień roku liturgicznego jest uświęcony przez liturgiczne czynności wiernych, zwłaszcza przez Ofiarę Eucharystyczną i Liturgię godzin. Dzień liturgiczny trwa od północy do północy. Ważne jest wiedzieć, że obchód niedzieli i uroczystości rozpoczyna się wieczorem dnia poprzedniego.
  • Pierwszym historycznie dniem świątecznym chrześcijan jest niedziela, nazywana dniem Pańskim. W tym dniu Kościół obchodzi misterium paschalne, zgodnie z tradycją apostolską, wywodzącą się od samego dnia Zmartwychwstania Chrystusa.
    Niedziele Adwentu, Wielkiego Postu i Okresu Wielkanocnego mają pierwszeństwo przed wszystkimi świętami Pańskimi i wszystkimi uroczystościami. Uroczystości wypadające na te niedziele przenosi się na następujący po nich poniedziałek, chyba że zbieżność zachodzi w Niedzielę Palmową albo w Niedzielę Zmartwychwstania Pańskiego.
    W zasadzie wyklucza się wyznaczenie na niedziele innego obchodu.
    Są jednak wyjątki:

    • W niedzielę w czasie oktawy Narodzenia Pańskiego obchodzi się święto Świętej Rodziny;
    • W niedzielę po Święcie Objawienia (6-go stycznia) obchodzi się święto Chrztu Pańskiego;
    • W niedzielę po Zesłaniu Ducha Świętego obchodzi się uroczystość Najświętszej Trójcy;
    • W ostatnią niedzielę zwykłą obchodzi się uroczystość Jezusa Chrystusa, króla Wszechświata
  • Obchody liturgiczne, w zależności od rangi, jaką im nadaje Kościół, dzielą się na uroczystości, święta i wspomnienia.

    • Uroczystości zalicza się do dni głównych. Ich obchód rozpoczyna się w dniu poprzednim od pierwszych Nieszporów.
      Niektóre uroczystości rozpoczynają się Mszą wigilijną. Odprawiana jest ona wieczorem w dniu poprzedzającym uroczystość.
      Obchód największych uroczystości: Zmartwychwstania i Narodzenia Pańskiego trwa przez osiem dni. Dlatego, noszą one nazwę „oktawy”
    • Święta obchodzi się w granicach dnia naturalnego. Przeto nie mają one pierwszych Nieszporów, chyba że wypadają w niedziele zwykłe albo w niedziele okresu Narodzenia Pańskiego.
    • Wspomnienia dzielą się na obowiązkowe i dowolne.
      Ich obchód realizuje się zgodnie obchodem liturgicznym dnia powszedniego, wg norm zawartych w Ogólnym wprowadzeniu do Mszału rzymskiego i do Liturgii godzin.
      Wspomnienia obowiązkowe, które wypadają na dni Wielkiego Postu, można obchodzić tylko jako wspomnienia dowolne.
      Jeżeli w jednym dniu wpisano w kalendarzu kilka wspomnień dowolnych, można obchodzić tylko jedno z nich, a inne się opuszcza.
      W soboty zwykłe, w które nie wypada wspomnienie obowiązkowe, można obchodzić wspomnienie dowolne Najświętszej Maryi Panny.

 

  • Dni tygodnia następujące po niedzieli nazywa się dniami powszednimi. Są one obchodzone w różny sposób, zależnie od stopnia ich ważności:

    • Środa Popielcowa i dni Wielkiego Tygodnia od Wielkiego Poniedziałku do Wielkiego Czwartku włącznie mają pierwszeństwo przed wszystkimi innymi dniami liturgicznymi.
    • Dnie powszednie Adwentu od dnia 17 do dnia 24 grudnia włącznie oraz wszystkie dnie powszednie Wielkiego Postu mają pierwszeństwo przed wspomnieniami obowiązkowymi.
    • Inne dnie powszednie ustępują uroczystościom i świętom, a ich elementy uwzględnia się we wspomnienia.

Adwent rozpoczyna się pierwszymi Nieszporami pierwszej Niedzieli Adwentu i trwa do pierwszych Nieszporów uroczystości Narodzenia Pańskiego 25 grudnia. Zgodnie z tym, co napisano wyżej, kończy się więc wieczorem 24 grudnia. Trwa od 23 do 28 dni i obejmuje 4 kolejne niedziele.
Niedziele Adwentu mają pierwszeństwo przed wszystkimi innymi obchodami liturgicznymi, nawet tymi w randze uroczystości. Pierwsza Niedziela Adwentu przypomina nam o obietnicy powtórnego przyjścia Jezusa, druga i trzecia mówią o postaci św. Jana Chrzciciela. Ostatnia, IV Niedziela Adwentu skupia naszą uwagę na osobie Matki Bożej.
W czasie Adwentu przypada zawsze jedna uroczystość – 8 grudnia obchodzimy uroczystość Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny.

Zaczyna się on od pierwszych Nieszporów uroczystości Narodzenia Pańskiego (wieczorem 24 grudnia) i trwa do niedzieli Chrztu Pańskiego, tj. niedzieli po Objawieniu Pańskim ( ŚwiętoTrzech Króli – 6-go stycznia). Jak napisano wyżej, uroczystość Narodzenia Pańskiego ma własną oktawę i trwa do 1-go stycznia.

  • W dzień 26 grudnia obchodzi się święto św. Szczepana, pierwszego męczennika;
  • 27 grudnia obchodzi się święto św. Jana, Apostoła i Ewangelisty;
  • 28 grudnia obchodzi się święto świętych Młodzianków;
  • Dnie od29 do 31 grudnia są dniami oktawy Narodzenia Pańskiego.
  • W niedzielę przypadającą w oktawie Narodzenia Pańskiego obchodzi się święto Świętej Rodziny: Jezusa, Maryi i Józefa
  • 1-go stycznia, w ostatnim dniu oktawy, przypada uroczystość Świętej Bożej Rodzicielki Maryi.

Niedziela między 2 a 5 stycznia to II Niedziela po Narodzeniu Pańskim. 6-go stycznia obchodzi się uroczystość Objawienia Pańskiego (Świeto Trzech Króli). Niedziela po tym święcie to święto Chrztu Pańskiego, które kończy okres Narodzenia Pańskiego.

Wielki Post trwa 40 dni i rozpoczyna się zawsze w Środę Popielcową. Jej data zależy od daty uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego. W Środę Popielcową kapłani na znak pokuty i umartwienia posypują nasze głowy popiołem. Do dobrego przeżycia tego czasu pomagają nam modlitwa, post i jałmużna. W niedziele Wielkiego Postu odprawiane są Gorzkie Żale, a w piątki – nabożeństwa Drogi Krzyżowej. W tym okresie w liturgii nie odmawia się hymnu „Chwała na wysokości Bogu”, „Ciebie, Boże, chwalimy” oraz aklamacji „Alleluja”.
Wspomnienia obowiązkowe, przypadające w czasie Wielkiego Postu, można obchodzić jedynie jako wspomnienia dowolne. W tym czasie obchodzimy ponadto:

  • 4 marca – święto św. Kazimierza, królewicza
  • 19 marca – uroczystość św. Józefa, Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny
  • 25 marca – uroczystość Zwiastowania Pańskiego

Do okresu Wielkiego Postu nie wlicza się sześciu niedziel, będących – jak w ciągu całego roku – bardziej radosnymi wspomnieniami Zmartwychwstania. Ostatnia niedziela Wielkiego Postu jest nazywana Niedzielą Męki Pańskiej (Niedzielą Palmową). Rozpoczyna ona okres Wielkiego Postu – czasu bezpośrednio poprzedzającego Święte Triduum Paschalne – święta wielkanocne. Wielki Post kończy się w Wielki Czwartek przed sprawowaną wieczorem Mszą Wieczerzy Pańskiej.

Rozpoczyna się ono od Mszy Wieczerzy Pańskiej, sprawowanej wieczorem w Wielki Czwartek, ma swoje centrum w najbardziej uroczystej z liturgii – liturgii Wigilii Paschalnej w Wielką Noc, a kończy II Nieszporami uroczystości Zmartwychwstania Pańskiego.
Te trzy dni stanowią jeden wspólny obchód liturgiczny; żadna z liturgii tych dni nie kończy się błogosławieństwem czy rozesłaniem. Kościół w sposób szczególny trwa w tym czasie przy Chrystusie, kontemplując tajemnicę Jego męki, śmierci i zwycięskiego powstania z martwych. Przeto, Święta wielkanocne zaczynają się wieczorem w Wielki Czwartek.

Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego jest obchodem ruchomym Wyznacza się ją na pierwszą niedzielę po pierwszej wiosennej pełni księżyca. Stanowi ona I Niedzielę Wielkanocną. Przez kolejnych 8 dni trwa oktawa uroczystości Zmartwychwstania. Jej ostatnim dniem jest II Niedziela Wielkanocna, czyli Miłosierdzia Bożego. Dni oktawy mają rangę uroczystości Pańskich.

Przez 50 dni po uroczystości Zmartwychwstania trwa Okres Wielkanocny, w którym Kościół raduje się ze zwycięstwa Chrystusa. W kościele obok ołtarza stoi paschał, baranek wielkanocny, figura Jezusa Zmartwychwstałego oraz krzyż z czerwoną stułą.
Czterdziestego dnia po Zmartwychwstaniu Pańskim, zawsze w czwartek, obchodzi się uroczystość Wniebowstąpienia Pańskiego. W Polsce od 2003 r. jest ona przeniesiona na następującą po tym czwartku niedzielę – a więc na VII Niedzielę Wielkanocną. Dni powszednie po tej uroczystości aż do następnej soboty włącznie stanowią czas przygotowania i oczekiwania na Zesłanie Ducha Świętego – Pięćdziesiątnicę. Ta uroczystość kończy Okres Wielkanocny.

Dni powszednie od poniedziałku po II Niedzieli Wielkanocnej do soboty przed uroczystością Zesłania Ducha Świętego włącznie przyjmują wszystkie obchody liturgiczne wyższej rangi (wspomnienia dowolne i obowiązkowe, święta i uroczystości). W ciągu tych 50 dni radości przypada wiele ważnych świąt i uroczystości:

  • 23 kwietnia – uroczystość św. Wojciecha, biskupa i męczennika, głównego patrona Polski
  • 25 kwietnia – święto św. Marka, Ewangelisty
  • 29 kwietnia – święto św. Katarzyny Sieneńskiej, dziewicy i doktora Kościoła, patronki Europy
  • 3 maja – uroczystość Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski, głównej Patronki Polski
  • 6 maja – święto świętych Apostołów Filipa i Jakuba
  • 8 maja – uroczystość św. Stanisława, biskupa i męczennika, głównego patrona Polski
  • 14 maja – święto św. Macieja, Apostoła
  • 16 maja – święto św. Andrzeja Boboli, kapłana i męczennika, patrona Polski
  • 31 maja – święto Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny.

Oprócz okresów mających własny charakter w roku liturgicznym pozostaje 33 lub 34 tygodnie. W tym czasie obchodzi się misterium Chrystusa w jego pełni, zwłaszcza w niedziele. Okres Zwykły składa się z dwóch części: pierwsza rozpoczyna się w poniedziałek po święcie Chrztu Pańskiego i trwa do wtorku przed Środą Popielcową (obejmuje około 4-6 tygodni). Powtórnie Okres Zwykły zaczyna się w poniedziałek po uroczystości Zesłania Ducha Świętego i kończy przed I Nieszporami I Niedzieli Adwentu. W ostatnią niedzielę roku liturgicznego obchodzi się uroczystość Jezusa Chrystusa, Króla Wszechświata.

W Okresie Zwykłym obchodzi się m.in. następujące święta i uroczystości:

  • 25 stycznia – święto Nawrócenia św. Pawła, Apostoła
  • 2 lutego – święto Ofiarowania Pańskiego
  • 14 lutego – święto świętych Cyryla, mnicha, i Metodego, biskupa, patronów Europy
  • 22 lutego – święto Katedry św. Piotra, Apostoła
  • poniedziałek po Zesłaniu Ducha Świętego – święto Najświętszej Maryi Panny, Matki Kościoła
  • niedziela po Zesłaniu Ducha Świętego – uroczystość Najświętszej Trójcy
  • czwartek po uroczystości Najświętszej Trójcy – uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa
  • piątek po drugiej niedzieli po Zesłaniu Ducha Świętego – uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa
  • 24 czerwca – uroczystość Narodzenia św. Jana Chrzciciela
  • 29 czerwca – uroczystość świętych Apostołów Piotra i Pawła
  • 3 lipca – święto św. Tomasza, Apostoła
  • 11 lipca – święto św. Benedykta, opata, patrona Europy
  • 23 lipca – święto św. Brygidy, zakonnicy, patronki Europy
  • 25 lipca – święto św. Jakuba, Apostoła
  • 6 sierpnia – święto Przemienienia Pańskiego
  • 9 sierpnia – święto św. Teresy Benedykty od Krzyża, dziewicy i męczennicy, patronki Europy
  • 10 sierpnia – święto św. Wawrzyńca, diakona i męczennika
  • 15 sierpnia – uroczystość Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
  • 24 sierpnia – święto św. Bartłomieja, Apostoła
  • 26 sierpnia – uroczystość Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej
  • 8 września – święto Narodzenia Najświętszej Maryi Panny
  • 14 września – święto Podwyższenia Krzyża Świętego
  • 18 września – święto św. Stanisława Kostki, zakonnika, patrona Polski
  • 21 września – święto św. Mateusza, Apostoła i Ewangelisty
  • 29 września – święto świętych Archaniołów Michała, Gabriela i Rafała
  • 18 października – święto św. Łukasza, Ewangelisty
  • 28 października – święto świętych Apostołów Szymona i Judy Tadeusza
  • ostatnia niedziela października – uroczystość rocznicy poświęcenia własnego kościoła
  • 1 listopada – uroczystość Wszystkich Świętych
  • 2 listopada – wspomnienie wszystkich wiernych zmarłych
  • 9 listopada – święto rocznicy poświęcenia Bazyliki Laterańskiej
  • 30 listopada – święto św. Andrzeja, Apostoła

 

Zgodnie z kanonem 1247 Kodeksu Prawa Kanonicznego w niedzielę oraz w inne dni świąteczne nakazane, wierni są zobowiązani uczestniczyć we mszy świętej oraz powstrzymać się od wykonywania tych prac i zajęć, które utrudniają oddawanie Bogu czci, przeżywanie radości właściwej dniowi Pańskiemu oraz korzystanie z należnego odpoczynku duchowego i fizycznego. W Polsce świętami nakazanymi są:

  • Wszystkie niedziele roku
  • Wielkanoc (święto ruchome)
  • Boże Narodzenie (25 grudnia)
  • Objawienie Pańskie (popularnie zwane świętem Trzech Króli – 6 stycznia)
  • Wniebowstąpienie Pańskie (święto ruchome) – od 2003 roku uroczystość została przeniesiona na 7. Niedzielę Wielkanocną
  • Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej (popularnie znane jako Boże Ciało – święto ruchome)
  • Świętej Bożej Rodzicielki Maryi (Nowy Rok – 1 stycznia)
  • Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny (15 sierpnia)
  • Uroczystość Wszystkich Świętych (1 listopada)